 |
| Ảnh minh họa |
Phụ thuộc nhiều vào thời tiết lẫn giá thế giới
Dù công suất nguồn điện năng lượng tái tạo của Việt Nam đứng đầu khu vực ASEAN với 17.000 MW điện mặt trời và gần 4.000 MW điện gió, nhưng việc không có các hệ thống lưu trữ tương ứng đang khiến cho quá trình khai thác nguồn năng lượng này phụ thuộc lớn vào thời tiết.
Điều này đã khiến cho ngày 19/3/2022, hệ thống dù có công suất đặt tới 3.980 MW điện gió, nhưng chỉ vỏn vẹn 15 MW phát được điện.
Thực tế phát điện trong hơn 1 năm qua trên hệ thống cho thấy, tại Việt Nam, thời điểm phát tốt nhất của điện gió đang rơi vào các tháng 11, 12 và tháng 1,2. Còn những tháng phát thấp nhất lại là các tháng nóng (từ tháng 4 đến tháng 6).
Theo số liệu của Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (A0), không nhiều thời điểm điện gió phát cao hơn mức 2.000 MW, tức là đạt 50% tổng công suất điện gió đang hiện diện trong hệ thống điện.
Nếu tăng trưởng nhu cầu phụ tải ở mức cao với 12,4%, sản lượng điện toàn quốc tương ứng sẽ đạt hơn 286 tỷ kWh.
“Mọi người thường nghĩ điện gió sẽ phát đều, nhưng thực tế lại không phải. Vào những lúc cần điện gió nhất thì sản lượng điện gió lại thấp nhất”, ông Võ Quang Lâm, Phó tổng giám đốc EVN chia sẻ. Đó là chưa kể công suất phát điện gió không chỉ biến động theo mùa, mà còn biến động mạnh giữa các thời điểm khác nhau trong ngày.
Theo số liệu của Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia, không nhiều thời điểm điện gió phát cao hơn mức 2.000 MW (bằng một nửa tổng công suất điện gió được vận hành thương mại – COD).
Tình trạng với điện mặt trời cũng vậy, khi chỉ huy động ban ngày với thời gian chủ yếu từ 8h sáng đến 15-16h.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, chuyên gia năng lượng cho hay, nghịch lý trên trước tiên do tính bất định của năng lượng tái tạo là gió và mặt trời. Theo đó, các loại hình này có những đặc tính về mùa, vùng miền và tác động của thời tiết, không phải lúc nào cũng sẵn sàng để phát. Chẳng hạn, nguồn điện mặt trời chỉ đạt hiệu quả phát điện tối ưu vào buổi trưa, bức xạ nhiều. Các nhà máy mặt trời đặt tại miền Trung, miền Nam có công suất phát tốt hơn tại phía Bắc do có số giờ nắng nhiều hơn…
“Trước thực tế này, năng lượng truyền thống vẫn đang đóng vai trò chủ chốt và quyết định đảm bảo cung ứng điện cho cả nước”, ông Lâm khẳng định.
Dẫu vậy thì thực tế giá nhiên liệu như xăng dầu, khí hay than đang tăng trên thị trường quốc tế cũng khiến chi phí đầu vào của sản xuất điện trở thành thách thức với EVN, bên cạnh nỗ lực đảm bảo cấp điện.
Cụ thể, trong quý I/2022, EVN đã gặp một số khó khăn trong cung cấp than cho các nhà máy nhiệt điện khi thiếu hụt 1,36 triệu tấn so với khối lượng trong hợp đồng. Do đó, đến cuối tháng 3/2022, nhiều tổ máy nhiệt điện than trong hệ thống đã phải dừng và giảm phát; các nguồn nhiệt điện than huy động thấp hơn kế hoạch là 1,365 tỷ kWh.
Theo ông Lâm, giai đoạn tháng 9/2021, giá than chỉ ở mức 90 USD/tấn, nhưng thời gian qua đã có lúc lên tới 200-400 USD/tấn. Hiện giá than ở mức khoảng 230 USD/tấn và dự báo trong thời gian tới sẽ là 279 USD/tấn.
Đặc biệt, giá dầu thế giới cũng neo ở ngưỡng rất cao, trên 100 USD/thùng. “Chi phí đầu vào cho vận hành hệ thống điện tăng rất cao, đó là những thách thức rất lớn của chúng tôi trong việc sản xuất, cung ứng điện trong năm 2022”, ông Lâm nói.
Tiết kiệm vẫn là giải pháp chính
Trước thực tế công suất đặt nguồn điện toàn hệ thống lên tới hơn 76.600 MW, nhưng chỉ phát điện được tối đa hơn 40.000 MW, hay năng lượng tái tạo dù có công suất lắp đặt chiếm gần 30% hệ thống, nhưng vẫn xảy ra tình trạng “thừa nguồn mà lại thiếu điện”, câu chuyện sử dụng điện tối ưu lại tiếp tục được đặt ra một cách cấp thiết.
Theo ông Trịnh Quốc Vũ, Phó vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công thương), trong bối cảnh tình hình thế giới có nhiều biến động, giá nhiên liệu tăng cao, nguồn cung sơ cấp không đảm bảo, để đủ điện cho mùa nắng nóng, không còn cách nào khác là phải tiết kiệm năng lượng. Làm tốt được điều này sẽ giảm áp lực cung ứng điện, tăng được hiệu quả chung của nền kinh tế.
Về phía EVN cũng đã có các giải pháp liên quan đến vận hành
Ông Võ Quang Lâm cho biết, để đảm bảo đủ điện cho phục hồi kinh tế sau dịch, tăng trưởng GDP 6-6,5% trong năm nay, thì điện năng phải tăng trưởng tương ứng 8,3 – 12,4%. EVN đã đàm phán với các nhà máy BOT, nhà máy điện độc lập để họ rà soát, đảm bảo huy động tối ưu công suất các nhà máy này vào hệ thống trong cao điểm mùa nắng nóng.
EVN cũng đẩy nhanh kết nối, tăng năng lực truyền tải để mua thêm 130 MW từ Lào, khoảng 500 MW điện từ Trung Quốc nếu cần; tăng nguồn nhiên liệu dự phòng cho nhà máy điện than, dầu… Ngoài ra, các công ty điện lực cũng làm việc với 18.000 doanh nghiệp, khách hàng lớn đang có máy phát điện diesel, công suất khoảng 7.000 MW, để huy động trong trường hợp cần thiết, đảm bảo nguồn điện tại chỗ.
Theo tính toán của EVN, năm nay miền Bắc sẽ thiếu khoảng 1.500-2.400 MW trong một số giờ cao điểm hoặc thời tiết cực đoan.